Aqua ViVa: Met zorg omringd wonen in Nijmegen, in rust en ruimte

‘Toeval bestaat niet’, moet Eduard Kimman S.J. hebben gedacht, toen hij in 2012 al wandelend door Nijmegen, langs een bouwlocatie aan de Heyendaalseweg kwam. Een groot bord van Ballast Nedam kondigde een bouwproject voor appartementen aan. Het was crisis, verkoop lukte niet en de bouw lag plat. Kimman, pater-econoom van de Nederlandse Jezuïeten, zocht nieuwe huisvesting voor de bejaarde paters die toen nog in het Berchmanianum woonden, aan de Houtlaan in Nijmegen. Buurman de Radboud Universiteit, wilde graag dat gebouw. Het bouwkavel van Ballast Nedam lag er zevenhonderd meter vandaan.

“Tussen 1929 en 1967 diende het Berchmanianum voor de interne opleiding, daarna werd het een kloosterverzorgingshuis. Omstreeks 1978 verkreeg de Katholieke Universiteit een optie tot koop, als het Berchmanianum zou ophouden als verzorgingshuis. Die optie heeft dus zo’n 34 jaar bestaan”, aldus Kimman. “Toen ik het gestaakte project van Ballast Nedam ontdekte, ben ik gaan bellen. We kwamen snel tot een overeenkomst. In december 2016 zijn de paters verhuisd.”

Naast Eduard Kimman zitten Hans Vroom, projectmanager bij de Nederlandse Provincie der Jezuïeten en Fons te Braake, directeur van ATB Bouwontwikkeling. Te Braake deed al het projectmanagement toen het project nog ‘Kloostertuin’ heette. Na zijn pensionering ging hij freelance voor de Nederlandse Jezuïeten werken. Hij vertelt: “We moesten van een plan voor een appartementengebouw naar een plan voor een zorgcomplex: een behoorlijke uitdaging.” Kimman: “De zorg vereiste een nieuwe bestemming. De buitenkant bleef nagenoeg gelijk maar de binnenarchitectuur moest behoorlijk worden aangepast.”

Het hele complex bestaat uit twee gebouwen. De zorg vindt plaats in Aqua Viva: een gebouw met 98 wooneenheden. In het park staat nog een tweede gebouw, het Parkgebouw, dat volgens het oude plan is neergezet. Er is een comfortabele parkeergelegenheid gecreëerd, in twee ondergrondse lagen van de stallingsgarage. Inmiddels heeft een zestigtal paters intrek genomen in de appartementen: jezuïeten, dominicanen en anderen. “Er zijn ook appartementen voor niet-religieuze bewoners”, voegt Kimman toe, “zogenaamde leken. Deze appartementen zijn ook bedoeld voor zorgbehoeftigen of mensen die uitzicht hebben op zorg.” Er zijn 24 wooneenheden volledig afgestemd op psychogeriatrische zorg, de rest is woonzorg. Op de vraag wie er allemaal kunnen intekenen op de diverse appartementen, antwoordt Kimman: “Dat kan vanuit het hele land. We hebben ook aanvragen van geestelijken die na jarenlange arbeid in het buitenland terugkomen naar Nederland en een plaats zoeken om te wonen.”

Het lukte Ballast Nedam niet de aanpalende drukkerij te kopen. Hans Vroom: “Helaas voor de drukker ging het bedrijf in 2014 ter ziele, waardoor het pand alsnog betrokken kon worden in het hele bouwplan.” De drukkerij-hal is nu verbouwd tot eetzaal of refter voor de religieuze bewoners. In een hoek is plaats voor een ‘lekenrestaurant’. Te Braake: “Er is gekozen voor het in contact brengen van de beide categorieën bewoners. Sterker nog, ook bezoekers zijn welkom om te eten en drinken. De verbinding die daarmee gemaakt wordt met de directe omgeving is belangrijk.”

Het industriële karakter van de voormalige drukkerij harmonieert met de nieuwbouw. Het complex zit vol verrassingen. De vloer op de begane grond van de nieuwbouw is van zwart arduin en rood marmer uit de Ardennen: een kunstwerk van Jorg Barten. De houten trap nodigt uit om nou eens niet de lift te nemen. Niet te opvallend, wel bijzonder. “Een ontwerp van Jeroen Helsloot”, licht Kimman toe. “Die trap wil je op, dat houdt de mens in beweging!”
Buiten op de terrasvloer en op een zijmuur aan de parkzijde staan twee teksten van Baltasar Gracian, een Spaanse jezuïet uit de zeventiende eeuw. Uitgevoerd in lettertegels. Vroom legt uit: “Een hommage aan de oude drukkerij. De tegels symboliseren oude letterbak drukletters. Een kunstwerk van Marc Ruygrok.”

Te Braake: “Dit gebouw loopt voorop als het gaat om duurzaamheid.” Verwarming en koeling geschieden door het innovatieve SolarEis systeem. In de warme seizoenen wordt hier de zonne-energie opgeslagen in groot volumewater op een laag temperatuurniveau. De omliggende geothermische energie maakt opslag voor een lange tijd mogelijk. Als het verwarmingsseizoen begint, wordt de warmte onttrokken uit de ondergrondse opslag en via de warmtepomp aan het afgiftesysteem geleverd. Bij gecontroleerde faseovergang van water naar ijs komen grote hoeveelheden kristallisatie-energie vrij. Het ijs kan in de volgende zomer worden gebruikt voor vrije koeling. De warmwaterbuffer slaat de warmte op die nodig is voor de warmwatervoorziening. Een warmtepomp levert warmte uit de ondergrondse SolarEis-buffer aan de boiler en het verwarmingssysteem. Kimman: “Dit gesloten energiesysteem beïnvloedt de waterkwaliteit van de grond niet. We zitten in een waterwingebied. Het rendement van het systeem is hoog, het energieverbruik en de CO₂-uitstoot zijn extreem laag.”

Wie van buiten naar het Aqua Viva pand kijkt, krijgt een mooi, uniform beeld gepresenteerd. De vensters in de gevel hebben allen dezelfde uitstraling. “Daar zorgt de Prisma vitrage voor”, vertelt Jacco Seldenthuis van Artimo Textiles. Als ervaren en gespecialiseerd leverancier van permanent vlamvertragende gordijn- en meubelstoffen levert Artimo al ruim veertig jaar aan de gezondheidszorg.

“We hebben bij Aqua Viva alle gordijnen mogen leveren, in de spreekkamers, de huiskamers en de slaapkamers. De vitrage is uniform, de overgordijnen zijn per verdieping anders, maar dat zie je aan de buitenkant niet”, vervolgt Seldenthuis. “In de aula hangt de Audius CS, een speciale, akoestische vitrage. Deze kwaliteit heeft een geluiddempende werking vergelijkbaar met die van een zwaar overgordijn.”

Artimo kent ook een eigen collectie rolgordijnen. Zo treffen we in de refter het rolgordijn Topic aan. “Alles wat er geleverd is, is door de mensen van Aqua Viva met zorg uitgekozen in onze showroom”, zegt Seldenthuis tot besluit.