Breda, Amphia ziekenhuis | Bouwteam Amphia: ‘Integraal maatwerk, denken in 3D’

Een ziekenhuiscomplex van 80.000 m² toekomstbestendig ontwerpen en bouwen: als op cruciale aspecten integraal wordt samengewerkt is het mogelijk, zeggen de bouwpartners van de in november in gebruik genomen nieuwbouw van Amphia in Breda. De uitvraag van het ziekenhuis werd daartoe gespecificeerd in een geïntegreerd contract, uitgevoerd door het consortium FourCare (Trebbe, Van Wijnen, ENGIE Services en Unica). Bouwers en technisch dienstverleners waren gelijkwaardige partners. Bouwdirecteur Jasper Meijer van Amphia: “Het consortium wilde geen geld verdienen aan meerwerk, wel aan een goed proces.”

Wat was de doelstelling van Amphia in 2008, bij de start van het nieuwbouwtraject?

Meijer: “Realisatie van een multidisciplinair, topklinisch opleidingsziekenhuis voor Zuidwest-Nederland op één locatie, door samenvoeging van twee ziekenhuislocaties in Breda; ruimte die uiteindelijk werd gevonden op een parkeerterrein en voetbalcomplex ten zuiden van de bestaande ziekenhuislocatie Molengracht. Wij willen hoog-complexe zorg concentreren op één locatie in het belang van veiligheid en efficiëntie.”

Sleuteloverdracht nieuw Amphia. Hypermodern ziekenhuis is na drie jaar bouwen opgeleverd. V.l.n.r. Erwin Kersten (Van Wijnen), Hein Trebbe sr. (Trebbe), Peter Smeets (Engie Services), William Swinkels (Unica), Frank Brekelmans (FourCare), Jasper Meijer, Roos Leber, Remco Djamin, en Olof Suttorp (allen Amphia).

Een dergelijk advies- en ontwerptraject neemt veel tijd in beslag. Huisvestingsadviseur ptg advies is betrokken vanaf de visievorming.

Michiel Sitsen, partner en adviseur namens ptg advies: “Er wordt gebouwd voor circa 40 jaar. Een toekomstbestendige visie en een huisvestingsstrategie zijn nodig om dat gericht te kunnen doen. Op basis van de visie van Amphia ontwikkelden wij met de ziekenhuisorganisatie de huisvestingsstrategie voor de locaties van Amphia. Daarna stelden wij met Amphia uitgangspunten op en werkten deze uit tot een Programma van Eisen. Vervolgens hebben wij in samenwerking met de ontwerpers het structuurplan ontwikkeld, begeleidden wij de verdere uitwerking van de ontwerpen en voerden het proces- en projectmanagement hierover. Ook adviseerden wij over de financiële beheersing van het nieuwbouwproject en ondersteunden wij het financieel management. Samen met Amphia hebben wij invulling gegeven aan het gemeentelijke traject op het vlak van ruimtelijke ordening – inhoudelijk en procedureel.”

Meijer: “De samenwerking met de gemeente mag zeker niet worden onderschat, het is uiteraard ook een stedenbouwkundig verhaal. Het nieuwbouwprogramma werd zelfs verdubbeld in volume na verplaatsing van de locatie naar een andere zijde van het bestaande ziekenhuis. De locatie Langendijk wordt op termijn gesloten als de renovatie van het bestaande ziekenhuis is voltooid – naar verwachting eind 2021. Dan spreek je over 10 jaar ontwerpen en 2,5 jaar bouwen.”

Jasper Meijer (Amphia): ‘Wij willen hoog-complexe zorg concentreren op één locatie in het belang van veiligheid en efficiëntie’.

De ruimtes in het nieuwe ziekenhuis zijn zoveel mogelijk ‘universeel’ vormgegeven, zodat deze goed te exploiteren zijn en blijven. Hoe maak je een gebouw van 80.000 m² flexibel richting de toekomst?

Herman Dik, projectmanager van Deerns: “In de regel is het zo dat bijvoorbeeld de installatietechnische ruimte toeneemt door de jaren heen, en dat je daarop inspeelt met je ontwerp. 13 à 14% van het volume in het nieuwe Amphia ziekenhuis is gereserveerd voor installatietechniek; je ziet overal hoge verdiepingen in de nieuwbouw,  maar we hebben zeker niet te ruim gedimensioneerd. Er is een ontwerp neergelegd met een hoog afwerkingsniveau, dat zowel flexibel als betrouwbaar is in de exploitatiefase.”

Gerard van Boxtel is namens ENGIE Services betrokken bij FourCare: “In de optimalisatie van het nieuwbouwontwerp zijn de technische ruimtes per bouwlaag bijvoorbeeld geschrapt en gecentraliseerd. Het belangrijkste deel van de techniek bevindt zich op de bovenste laag van de nieuwbouw, waaronder ook de ict. Daarbij is veel aandacht besteed aan duurzaamheid. Het duurzame energieconcept is gebaseerd op lage temperatuurverwarming en hoge temperatuurkoeling. Hiertoe zijn 6 WKO-bronnen geboord. In 2 bouwdelen staan 2 warmtepompen, ondersteund door een warmteterugwinsysteem op luchtbehandelingskasten. Op deze manier wordt de CO₂-uitstoot met 80% verminderd. Verder zijn overal klimaatplafonds en ledverlichting toegepast.”

Herman Dik (Deerns): ‘In de gunningsfase is geborgd dat de opdrachtgever het gebouw krijgt waar om is gevraagd’.

Ziekenhuisarchitectuur is inspelen op de toekomst. Hoe is dat conceptueel aangepakt?

Jarno Nillesen (Wiegerinck architectuur en stedenbouw): “Een ziekenhuis moet een structuur bieden die inspeelt op de zorglogistiek van nu, en flexibel genoeg is om te kunnen groeien of krimpen. De kern van het ziekenhuis is het interventiegebouw met de spoedeisende hulp, intensive care, huisartsenpost en het OK-centrum. Daaromheen bevinden zich de drie andere gebouwen voor Vrouw Moeder Kind, Oncologie en Hart & Vaten. Het interventiegebouw is een dynamisch gebied in de levensduur van het ziekenhuis, en is zodanig gesitueerd en ontworpen dat het eenvoudig kan worden aangepast wanneer nodig. Architectonisch gezien hebben wij een ensemble van gebouwen gemaakt met een menselijke maat. Zo is het bouwvolume opgedeeld in gelijkwaardige bouwdelen met veel daglicht, alle voorzien van een binnentuin en een afleesbare, eigen identiteit.”

Op cruciale onderdelen is het gebouw ontworpen in 3D BIM. Hoe gaat dat in de praktijk?

Nillesen: “Ontwerpen in een digitale omgeving zorgt ervoor dat iedereen over hetzelfde praat en elkaar echt kan begrijpen. Papier is 2D, wij denken in 3D. Het was zelfs mogelijk met een VR-bril op door de toekomstige ziekenhuisomgeving te lopen.”

Jasper van der Meer, bouwkundig projectleider namens FourCare: “Op hoofdcomponenten hebben we volledig ‘gebimd’ en de overlegstructuren daarop afgestemd. De 3D-modellen hebben we niet tot in detail uitgewerkt, zoals bijvoorbeeld de plintjes van de vergaderruimte. Dergelijke details maken de modellen onnodig zwaar, en daarmee onwerkbaar.”

Jan-Martien Touw, manager Vastgoed & Techniek Amphia: “Het ontwerpproces zou daardoor ook onnodig duur worden. Het BIM-verhaal heeft zich zeker bewezen in de uitvoering. Daar komt bij dat je in een digitale omgeving tot een goede codering van onderdelen kunt komen, waardoor het ontwerp herleidbaar is in de exploitatiefase. Dat is hier goed gelukt, door integrale samenwerking met ontwerpende en uitvoerende partijen.”

Hoe is Amphia met het ontwerp richting contractvorming gegaan?

Meijer: “Wij wilden dat bouwer en technisch dienstverlener gelijkwaardige partners zouden zijn en ook samen verantwoordelijkheid zouden dragen voor engineering en uitvoering. Een eigen variant van UAV-gc (geen bestek maar functionele specificaties; red.) is vervolgens getoetst aan de markt, meer concreet aan een vijftal consortia, waarvan er uiteindelijk twee overbleven.”      

Dik: “Daarbij is aan de laatste kandidaten een specifiek bouwdeel in studie gegeven, met duidelijke doelstellingen: het bouwconsortium laat zien dat het ontwerp maakbaar is en komt met oplossingen; je borgt daarmee dat de opdrachtgever ook echt het gebouw krijgt waar om is gevraagd.”

Gerard van Boxtel (FourCare): ‘Het ontwerpproces voor de renovatie is in volle gang’.

Het consortium FourCare bood uiteindelijk de beste aanpak voor de beste prijs. Arjan van Haperen (Unica), Gerard van Boxtel (ENGIE Services), Hein Trebbe (Trebbe Bouw) en Jasper van der Meer (Van Wijnen) hierover:

Trebbe: “De manier van samenwerken bij Amphia is een voorbeeld in de ziekenhuisbouw. Vooropgesteld dat je qua volume en risicospreiding meerdere partijen nodig hebt, is ook echt integraal samengewerkt. Eén bouwkeet werd gedeeld met alle partijen inclusief de opdrachtgever. De samenwerking binnen FourCare, met de juiste mensen op de juiste plaats, is hartstikke goed en wordt doorgezet bij andere opdrachtgevers. Er is veel wederzijds respect.”

Van Boxtel: “Zo was er geen inhoudelijke verdeling tussen de consortiumpartijen, ook geen traditioneel onderscheid tussen E- en W-installaties.”

Van Haperen: “Op basis van integrale samenwerking kun je doelmatigheid creëren. Snelheid van bouwen was uiteraard van belang. Bouw- en installatietechniek zijn van begin af aan gezamenlijk opgepakt om knelpunten in de uitvoering te voorkomen; veel is geprefabriceerd, ook zijn afbouw- en ruwbouwprocessen geïntegreerd. De frames van het sanitair zijn bijvoorbeeld al in de ruwbouwfase meegenomen.”

Van der Meer: “Met een strakke planning gingen wij van ‘grof’ naar ‘fijn’. De gewenste bouwtijd van 32 maanden werd op die manier planbaar en haalbaar. In de zomer van 2018 was het eerste bouwdeel praktisch gereed; dan weet je dat je goed op weg bent, al was er een feilloze planning voor nodig, waarbij bouwkranen continu werden benut. Op een zeker moment liepen er 600 mensen op de bouw. Wij hebben een volledig nieuw ziekenhuis van 80.000 m² gebouwd binnen tijd en budget, op basis van een productiegemiddelde van 750 m² per dag in de ruwbouwfase.”

De geplande bouwtijd werd keurig gehaald, met een totaal van circa honderd restpunten bij de sleuteloverdracht aan het einde van het voorjaar van 2019. Dat is weinig op zo’n bouwvolume.

Meijer: “Je kunt dit project qua omvang vergelijken met 400 eengezinswoningen. Een oplossingsgericht bouwconsortium verdient begrip. Met een transparante communicatie kan ook de aannemer door met zijn productie. Wij zijn meegegaan in de uitspraak van het consortium ‘wij willen geen geld verdienen aan meerwerk, wel aan een goed proces’. Dat heeft zich uitbetaald, omdat wij gezamenlijk zaken voor zijn geweest.”

Van Haperen: “Dat is bijvoorbeeld van belang in zogenoemde ‘hold-gebieden’, waarbij je delen van de productie later uitvoert omdat deze nader gespecificeerd dienen te worden. Op belangrijke momenten wisten wij elkaar te vinden.”      

Amphia heeft een uiterst duurzaam ziekenhuis gerealiseerd (EPC <1) en FourCare is inmiddels ook begonnen aan de renovatie van het 35.000 m² tellende bestaande ziekenhuis. Je zou je kunnen voorstellen dat het voorspelde warmteoverschot in de nieuwbouw gebruikt gaat worden in de energievoorziening van de bestaande bouw.

Touw: “Zeker, maar dat is nog in een oriënterende fase.”

Van Boxtel: “Het ontwerpproces is in volle gang. Wij zijn er mee bezig.”

Meijer: “Wij hebben in het renovatietraject gekozen voor het ingespeelde team van FourCare op basis van bewezen samenwerking. Zodat straks ook echt het beste resultaat wordt geboden: een duurzaam, multidisciplinair en topklinisch opleidingsziekenhuis.” 

Kerngegevens nieuwbouw Amphia

• 80.000 m² nieuwbouw voor 4.500 medewerkers

• Een integraal team van aannemers en installateurs (op basis van UAV-gc)

• 572 eenpersoonskamers met eigen sanitair

• 16 OK’s, waarvan 2 hybride operatiekamers

• Parkeergarage 900 plaatsen

• WKO op basis van 6 bronnen, ondersteund door wtw op luchtbehandelingskasten (EPC < 1; reductie CO₂-uitstoot 80%)