Het Interview | Bert Niclaes (Toontjeshuis)

Aangepaste woonvormen voor volwassenen met een beperking

In Vlaanderen wachten meer dan 10.000 mensen met beperkingen op gepaste zorg en ondersteuning. Meer dan 100 oudergroepen zijn op zoek naar een gepaste woonoplossing voor hun kinderen. Dankzij de persoonsgebonden financiering, die in 2017 werd uitgerold, krijgen ze nu ook die kans en zijn ze niet langer afhankelijk van de plaatsen die de zorginstellingen ter beschikking stellen. Het project Toontjeshuis speelt hierop in.

“In de huidige zorgcentra zijn de wachtlijsten vaak lang. Dit leidt vaak tot een verlengd thuisverblijf. Maar ooit komt er toch een moment waarop mensen met een beperking het zonder hun ouders moeten rooien.”, zegt Toontjeshuis-bestuurder Bert Niclaes. Hij is zelf opgegroeid in een gezin waarvan één van de kinderen zwaar zorgbehoevend was en herkende dan ook maar al te goed de zorgen die zijn werkgever, Joost Callens van de bouwgroep Durabrik, zich maakte. Callens’ zestienjarige zoon Toon kampt met een beperking waardoor hij nooit volledig zelfstandig zal kunnen wonen. De ellenlange wachtlijsten voor een plek in een aangepaste voorziening waren voor Joost geen optie. Daarom ging hij op zoek naar een andere oplossing, om mensen zoals Toon de gepaste zorg te geven wanneer ze daar zelf niet meer toe in staat zouden zijn.

Joost Callens en zijn zoon Toon.

Sociale organisatie
Zo kwam vorig jaar Toontjeshuis tot stand, een sociale organisatie die aangepaste woningen wil optrekken waarin personen met een beperking zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen. “Toontjeshuis is ontstaan uit de grote behoefte aan aangepaste zorg voor mensen met een beperking, aangevuld met een flinke dosis goesting en ondernemerschap. Toontjeshuis creëert een eigen thuis waar volwassenen met een beperking kleinschalig en in de mate van het mogelijke zelfstandig kunnen samenwonen. Naast huisvesting, biedt het project in samenwerking met lokale vergunde partners, ook zorg en ondersteuning,” legt Niclaes uit.

Naast een aangepaste en comfortabele woonomgeving wil Toontjeshuis ook een betaalbare en duurzame oplossing zijn. “Op elke locatie zullen we zoveel mogelijk bouwen met repetitieve modules. En met een omkeerbare architectuur, want de bewoners en hun noden evolueren immers door de jaren heen. Elk huis zal bestaan uit vijf tot vijftien privéstudio’s van circa 40 m² en een aantal gemeenschappelijke ruimtes. We willen geen te grote groepen, maar een bepaald minimum is noodzakelijk om een financieel draagvlak te vormen. We gaan ook elke bewoner een individueel adres en brievenbus bezorgen.”

“De omvang en aard van de gemeenschappelijke ruimtes zal afhangen van de specifieke behoeften van de bewonersgroep. De huurprijs van een studio zal maximaal € 450,- per maand bedragen. En anders dan in traditionele woonzorginstellingen, kiezen de bewoners er zelf met wie ze samenwonen.”

Zorgpartners
Naast huisvesting, biedt Toontjeshuis in samenwerking met tien regionale en erkende zorgpartners, ook zorg en ondersteuning. “We engageerden hiervoor zorgverleners die bekend staan om hun klantgerichte en inclusieve manier van werken. Ze ondersteunen naast het wonen ook de dag- en vrijetijdsbesteding van de bewoners. Elk Toontjeshuis zal worden bijgestaan door een host die als gastheer en coördinator het huis ondersteunt en faciliteert. Hij staat in voor de dagelijkse exploitatie van het huis, de organisatie en de coördinatie van de ondersteuning, de verankering met de eigen buurt, de afstemming tussen de verschillende stakeholders en de garantie hierop over de generaties heen.”

“Dat er behoefte is aan een project zoals dit, staat vast. We hebben de ambitie om op verschillende plaatsen in Vlaanderen Toontjeshuizen te bouwen. Nog voor de officiële lancering van ons initiatief draaiden we proef met drie oudergroepen, in De Haan, Sint-Niklaas en Laakdal. Het eerste Toontjeshuis zal vanaf dit jaar worden gebouwd in De Haan. De overheid stelt er grond ter beschikking, via erfpacht. Maar elders kan de grondinbreng op een andere manier gebeuren. We hebben ook al gevorderde plannen voor Boom en Kuurne. Brugge, Sint Niklaas, Laakdal en Lubbeek verkeren nog in een prille co-creatiefase.”

De oudersgroepen zoeken per locatie mee naar financiële middelen. Zo hebben ze ook een deel van de regie mee in handen. “Maar ze hebben hiervoor geen resultaatsverbintenis, alleen een inspanningsverbintenis. Dit engagement is ook nooit gekoppeld aan een woonrecht.”

Financiën
Om de bouw te financieren is het Sociaal Impact Fonds Toontjeshuis opgericht. “Een aantal ondernemersfamilies verzamelden in dat coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk 4,5 miljoen euro, de financiële hoeksteen voor de start van het project. Via het steunfonds, dat erkend is door de Koning Boudewijnstichting, mogen we ook fiscaal aftrekbare giften inzamelen.” Een tweede coöperatie bundelt de krachten met die van de zorgverleners en moet garanderen voor de zorgomkadering, ook op lange termijn.”

Heel wat ouders vrezen dat hun kind met beperkingen er niet toe in staat zal zijn zelfstandig te wonen. “We proberen die drempelvrees te overwinnen. Een lift installeren voor één persoon is een dure aangelegenheid, maar voor tien mensen weegt zo’n ingreep al veel minder zwaar door. En het samenwonen met andere mensen met een soortgelijk profiel maakt het zelfstandig wonen niet alleen financieel beter haalbaar, maar ook sociaal.”   

Bert Niclaes (50)

• Master in de toegepaste economische wetenschappen
• Gegradueerde in de fiscaliteit
• Bestuurder in diverse bedrijven van de Durabrik-groep
• Medeoprichter en bestuurder Toontjeshuis